De Fascinerende Wereld van Tijm
- 2 maart 2025
De Fascinerende Wereld van Tijm: Een Diepe Duik in Essentiële Oliën en Chemotypen.
Tijm, een kruid met een rijke geschiedenis en een breed scala aan toepassingen is al eeuwenlang een favoriet in zowel de keuken als de traditionele geneeskunde. Van de oude Romeinen die het gebruikten als tegengif tot de moderne toepassingen in mondwater en desinfectiemiddelen, tijm blijft ons verrassen met zijn veelzijdigheid. Wat velen echter niet weten, is dat "tijm" eigenlijk een verzamelnaam is voor een diversiteit aan botanische soorten, elk met hun eigen unieke chemische samenstelling en therapeutische eigenschappen. Binnen één botanische soort komen ook verschillende chemische variaties voor, bekend als chemotypen (ct.). Deze grote variatie maakt het mogelijk om de essentiële olie uit tijm in te zetten voor uiteenlopende gezondheidsdoelen.
Wat zijn Chemotypen?
Echte tijm (Thymus vulgaris) en spaanse tijm (Thymus zygis) staan bekend om hun diverse chemische samenstellingen, ook wel chemotypen genoemd. Onderzoek heeft aangetoond dat er ongeveer twintig verschillende chemotypen van deze plant bestaan.
Deze chemotypen worden gekenmerkt door de overheersende aanwezigheid van specifieke moleculen, waaronder thymol, carvacrol, linalool, paracymeen en verschillende andere componenten.
Interessant genoeg lijkt de chemische samenstelling van tijm sterk beïnvloed te worden door omgevingsfactoren zoals bodemsamenstelling, klimaat en de hoogte waarop de plant groeit. Er is een opmerkelijk patroon waargenomen: tijmplanten die op lagere hoogtes groeien, produceren over het algemeen etherische oliën met hogere concentraties thymol, carvacrol en paracymeen.
Daarentegen vertonen tijmplanten die op grotere hoogtes groeien een andere chemische profilering. Deze planten worden blootgesteld aan intensere UV-straling, wat lijkt te resulteren in de productie van meer alcoholen in hun etherische oliën. Deze alcoholrijke oliën staan bekend om hun mildere effect op de huid, wat ze potentieel geschikter maakt voor bepaalde toepassingen.
Tijmsoorten en hun Essentiële Oliën: Een Overzicht:
Belangrijkste componenten: thymol (37-55%), paracymeen (8-28%), gamma terpineen (6-24%)
Groeiomgeving: Spanje, droge en zonnige gebieden.
Eigenschappen:
Thymus zygis ct. thymol is een krachtige tijmsoort, rijk aan thymol. De hoge concentratie een thymol maakt de essentiële olie een krachtig antibacterieel en antiviraal middel. De essentiële olie ondersteunt de luchtwegen bij bronchitis, keel- en longontstekingen en draagt bij aan de mentale weerbaarheid. Mensen die behoefte hebben aan meer energie en beter met stress willen omgaan, kunnen baat hebben bij deze essentiële olie.
Gebruik en veiligheid:
Verstuiven: de essentiële olie van rode tijm kan je gebruiken in een verstuiver maar omwille van de scherpe geur raden we aan om die te verstuiven in een synergie met andere essentiële oliën.
Inhaler: een inhaler is handig omdat je je essentiële olie overal kan gebruiken wanneer nodig. Net zoals bij het verstuiven kan de scherpe geur irriterend zijn en raden we aan om de essentiële olie in een synergie met andere essentiële oliën te gebruiken.
Huid: vanwege het hoge thymol gehalte is voorzichtigheid geboden. Bij topische toepassing moet deze goed worden verdund (maximaal 1.5%) om huidirritatie te voorkomen. Gebruik hiervoor een plantaardige draagolie (vb.: amandelolie, druivenpitolie; jojobaolie,…). Niet gebruiken bij baby’s en kinderen <3 jaar.
Inname: inname kan enkel onder begeleiding van een aromatherapeut of dokter. Rode tijm (thymol) is bij langdurige inname belastend voor de lever. Niet inwendig gebruiken tijdens zwangerschap.
Recept:
Ademhaling: rode tijm 20%, eucalyptus radiata 30%, rozemarijn ct. cineol 30%, grove den 20%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) inmasseren op de borst. Puur verstuiven of met inhaler.
Energie booster/focus: rode tijm 20%, rozemarijn ct. kamfer 30%, citroenschil 30%, pepermunt 20%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) voor een verkwikkende massage. Puur verstuiven of met inhaler. Niet gebruiken in bad, Pepermunt olie kan zorgen voor onderkoeling.
Belangrijkste componenten: linalol (30-55%), terpineen-4-ol (<15%), beta myrceen (5-10%)
Groeiomgeving: Frankrijk, Spanje, vochtige gebieden
Eigenschappen:
Thymus zygis ct. linalol is milder dan de thymol variant en staat bekend om zijn kalmerende en hoestdempende eigenschappen. ondersteunt de spijsvertering bij gastritis en helpt bij schimmelinfecties zoals Candida. Daarnaast kan deze essentiële olie mentaal en emotioneel uitputting verlichten, wat vooral nuttig is bij een midlifecrisis.
Gebruik en veiligheid:
Verstuiven: deze essentiële olie kan je gebruiken in een verstuiver puur of in een synergie.
Inhaler: deze essentiële olie kan je puur of in een synergie gebruiken in een inhaler
Huid: de essentiële olie van gele tijm is zachter dan thymol-rijke varianten waardoor deze beter geschikt is voor kinderen en ouderen. Het kan verdund (max 3%) op de huid worden aangebracht, gebruik hiervoor een plantaardige draagolie (vb.: amandelolie, druivenpitolie; jojobaolie,…).
Inname: inname kan enkel onder begeleiding van een aromatherapeut of dokter.
Recepten:
Hoestdempend: gele tijm 30%, groene anijs 20%, pepermunt 20%, hysop ct. cineol 20%, kardemom 10%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) inmasseren op de borst. Puur verstuiven of met inhaler. Niet gebruiken in bad, Pepermunt olie kan zorgen voor onderkoeling.
Good mood: gele tijm 30%, zoete sinaasappel 30%, echte lavendel 20%, ylang ylang totum 20%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) voor een rustgevende massage. Puur verstuiven of met inhaler.
Belangrijkste componenten: borneol (25-36%), campheen (7-12%), paracymeen (2-10%),
alpha terpineol (2-10%)
Groeiomgeving: Marokko, droge bergachtige gebieden
Eigenschappen:
Deze essentiële olie bevat een hoog percentage borneol, wat bijdraagt aan een immuniteitsversterkende, bacteriedodende en pijnstillende werking. Het kan helpen bij chronische bronchitis en sinusitis, en kan ook ondersteuning bieden bij asthenie (energiegebrek, gevoel van vermoeidheid, vnl. na een langdurige ziekte) en seksuele vermoeidheid.
Gebruik en veiligheid:
Verstuiven: deze essentiële olie kan je gebruiken in een verstuiver puur of in een synergie
Inhaler: deze essentiële olie kan je puur of in een synergie gebruiken in een inhaler
Huid: deze essentiële olie kan verdund (max 3%) op de huid worden aangebracht, gebruik hiervoor een plantaardige draagolie (vb.: amandelolie, druivenpitolie; jojobaolie,…). Hoge concentraties moeten worden vermeden bij zwangerschap en mensen met bloedstollingsstoornissen
Inname: Inname kan enkel onder begeleiding van een aromatherapeut of dokter.
Recepten:
Pijnverlichting: marokkaanse tijm 30%, zwarte peper 30%, kopal 25%, pepermunt 15%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%). Macadamia olie is voor deze toepassing beter geschikt als draagolie, omdat deze olie vlugger wordt opgenomen door de huid en de werking van de essentiële oliën wordt versneld. Eventueel kan je hier nog arnica maceraat (10%) en/of smeerwortel maceraat (10%) aan toevoegen om het pijn dempende effect te versterken.
Asthenie: marokkaanse tijm 25%, zwarte spar (picea) 25%, ravintsara 20%, koriander 15%, pepermunt 15%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) voor een verkwikkende massage. Puur verstuiven of met inhaler.
Belangrijkste componenten: carvacrol (10-20%), thymol (10-20%), gamma terpineen (8-18%), paracymeen (8-18%).
Groeiomgeving: Europa, Azië, gematigde klimaten op droge graslanden
Eigenschappen:
Wilde tijm, soms ook wel kruiptijm genoemd, staat bekend om zijn bacteriedodende, antivirale en schimmelwerende werking. Het kan worden gebruikt bij bronchitis, keelontsteking en longontsteking. Deze essentiële olie is tevens mentaal stimulerend (helderheid) en geeft energie. De eigenschappen zijn vergelijkbaar met deze van rode tijm maar iets krachtiger.
Gebruik en veiligheid:
Verstuiven: deze essentiële olie kan je gebruiken in een verstuiver maar omwille van de scherpe geur raden we aan om die te verstuiven in een synergie met andere essentiële oliën.
Inhaler: net zoals bij het verstuiven kan de scherpe geur irriterend zijn en raden we aan om de essentiële olie in een synergie met andere essentiële oliën te gebruiken.
Huid: vanwege het hoge thymol en carvacrol gehalte is voorzichtigheid geboden. Bij topische toepassing moet deze goed worden verdund (maximaal 1.5%) om huidirritatie te voorkomen. Gebruik hiervoor een plantaardige draagolie (vb.: amandelolie, druivenpitolie; jojobaolie,…). Niet gebruiken bij baby’s en kinderen <3 jaar.
Inname: inname kan enkel onder begeleiding van een aromatherapeut of dokter. Wilde tijm is bij langdurige inname belastend voor de lever. Niet inwendig gebruiken tijdens zwangerschap.
Recept:
Mentale booster: wilde tijm 20%, spijklavendel 30%, rosemarijn kamfer 30%, citroenmunt 20%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) voor een verkwikkende massage. Puur verstuiven of met inhaler.
Belangrijkste componenten: trans-4-thuyanol (22-44%)*, terpineen-4-ol (4-20%), Cis-4-thuyanol (2-20%).
Groeiomgeving: Frankrijk, Spanje, warme en zonnige gebieden
*Vanaf 10% trans-4-thuyanol mag het chemotype thuyanol worden toegekend, maar een kwalitatieve essentiële olie bevat minimum 22% trans-4-thuyanol.
Eigenschappen:
Thymus vulgaris ct. thuyanol is een zeldzame maar waardevolle tijmsoort. Het staat bekend om zijn immuun versterkende en bacteriedodende eigenschappen, met name tegen Chlamydia. De essentiële olie kan helpen bij blaasontstekingen, griep en bronchitis. Het is ook een leverstimulans.
Gebruik en veiligheid:
Verstuiven: deze essentiële olie kan je gebruiken in een verstuiver puur of in een synergie.
Inhaler: deze essentiële olie kan je puur of in een synergie gebruiken in een inhaler
Huid: door de milde aard is deze essentiële olie geschikt voor kinderen en ouderen. Het kan verdund (max 3%) op de huid worden aangebracht, gebruik hiervoor een plantaardige draagolie (vb.: amandelolie, druivenpitolie; jojobaolie,…).
Inname: inname kan enkel onder begeleiding van een aromatherapeut of dokter. Niet inwendig gebruiken tijdens zwangerschap.
Recepten:
Leverondersteuning: witte tijm 25%, rozemarijn ct. verbenon 30%, citroenschil 30%, citroenmunt 15%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%), bij voorkeur Macadamia olie, voor massage van de leverstreek.
Immuun booster: witte tijm 25%, ravintsara 30%, citroenschil 30%, manuka 15%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) voor een massage. Puur verstuiven of met inhaler.
Belangrijkste componenten: paracymeen (25-35%), thymol (10-20%), gamma terpineen (8-16%)
Groeiomgeving: Spanje, Portugal, droge gebieden
Eigenschappen: De essentiële olie van zwarte tijm staat bekend om zijn pijnstillende eigenschappen en kan verlichting bieden bij gewrichtspijn en arthrose. Daarnaast helpt het bij het losmaken van slijm en het verlichten van hoest.
Gebruik en veiligheid:
Verstuiven: deze essentiële olie kan je gebruiken in een verstuiver puur of in een synergie
Inhaler: deze essentiële olie kan je puur of in een synergie gebruiken in een inhaler
Huid: bij topische toepassing moet deze essentiële olie goed worden verdund (maximaal 1.5%) om huidirritatie te voorkomen., gebruik hiervoor een plantaardige draagolie (vb.: amandelolie, druivenpitolie; jojobaolie,…). Vermijd deze essentiële olie tijdens zwangerschap en bij jonge kinderen (< 3 jaar).
Inname: inname kan enkel onder begeleiding van een aromatherapeut of dokter. Niet inwendig gebruiken tijdens zwangerschap (enkel verstuiven).
Recepten:
Gewrichtspijn verlichten: zwarte tijm 20%, jeneverbes 30%, laurier 30%, wintergreen 20%.
Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%). Macadamia olie is voor deze toepassing beter geschikt als draagolie, omdat deze olie vlugger wordt opgenomen door de huid en de werking van de essentiële oliën wordt versneld. Eventueel kan je hier nog arnica maceraat (10%) en/of smeerwortel maceraat (10%) aan toevoegen om het pijn dempende effect te versterken.
Slijmoplossend: zwarte tijm 25%, cajeput 30%, Spaanse marjolein 25% en groene munt 20%. Deze synergie verdunnen in een draagolie (3%) inmasseren op de borst. Puur verstuiven of met inhaler.
Conclusie
De wereld van tijm is rijk en complex, met een diversiteit aan soorten en chemotypen die elk hun eigen unieke therapeutische eigenschappen bieden. Door de juiste tijmsoort te kiezen, kan je optimaal profiteren van de natuurlijke kracht van deze wonderbaarlijke plant. Neem altijd de veiligheidsvoorschriften en de correcte dosering in acht, zo kan je veilig genieten van de vele voordelen van tijm essentiële olie.